Wywiad z Dyrektor Departamentu Ochrony Wód w NFOŚiGW – Ewą Kamieńską na temat naboru - Kompleksowe projekty z zakresu gospodarki wodno‐ściekowej. III konkurencyjny nabór startuje 13 stycznia i potrwa do 11 kwietnia 2025 r.
To już III nabór wniosków z programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko na ten typ projektów, jakie są doświadczenia i wnioski z poprzednich naborów? Może jakieś rady dla obecnych wnioskodawców?
Planowany do ogłoszenia w styczniu konkurs jest trzecim w perspektywie FEnIKS i nastym ogłoszonym przez NFOŚiGW w celu udzielenia dofinansowania ze środków europejskich na gospodarkę wodno-ściekową.Zasady udzielania dofinansowania w ramach nowego naboru nie będą różnić się w znaczący sposób od naborów wcześniejszych. Podstawą przyznania dofinansowania będą więc kompletne wnioski przygotowane zgodne z warunkami naboru. Jak zwykle ważne będzie, aby wnioskodawcy bardzo dokładnie zapoznali się z dokumentacją naboru. Muszą przy tym zadbać o to, żeby zakres projektu nie wykraczał poza dopuszczalne ramy. Nieprzestrzeganie tej zasady kończy się odrzuceniem wniosku. W przypadku gospodarki wodno-ściekowej spotykane nadużycia dotyczą zwłaszcza prób wprowadzania do zakresu kwalifikowanego wniosków pozycji, które nie mogą podlegać dofinansowaniu, np. przyłączy kanalizacyjnych, czy odtworzeń nawierzchni ciągów komunikacyjnych w zakresie wykraczającym ponad określony w dokumentacji naboru. Dokumenty składane przez wnioskodawców muszą wskazywać jednoznacznie, że zaplanowane zadania są konieczne do wykonania w celu uzupełnienia niedoborów istniejących systemów wodociągowo-kanalizacyjnych oraz, że przygotowane przedsięwzięcie jest rozwiązaniem optymalnym z technicznego, ekologicznego i ekonomicznego punktu widzenia. Brak analizy rozpatrzonych wariantów przedsięwzięcia jest jednym z najczęściej spotykanych mankamentów. Dofinansowanie, które można uzyskać z dostępnych obecnie źródeł nie pokrywa całego kosztu przedsięwzięć, a jedynie ich część. Dlatego bardzo ważnym aspektem jest wykazanie, że wnioskodawcę stać jest na zrealizowanie całości planów np. poprze pokrycie brakujących kwot środkami własnymi lub pozyskanymi z innych źródeł.Ważne jest wykazanie, że przedsięwzięcie jest dobrze przygotowane do realizacji. W bieżącej perspektywie finansowej kładziony jest na ten aspekt duży nacisk. Chodzi o możliwie sprawne realizowanie przedsięwzięć i wydawanie dostępnych pieniędzy. Oznacza to, że w pierwszej kolejności dofinansowanie uzyskują przedsięwzięcia gotowe do realizacji.
Część umów z poprzednich naborów jest już podpisana, beneficjenci mogą realizować swoje projekty. Na czym dokładnie polega ich realizacja i jakie mają przynieść efekty dla ostatecznego odbiorcy?
Beneficjenci muszą skrupulatnie przestrzegać zapisów umowy o dofinansowanie. Określa ona szczegółowo obowiązki stron, w tym zasady wyboru wykonawców zadań objętych dofinansowaniem, terminy realizacji, efekty rzeczowe i ekologiczne, obowiązki informacyjne oraz kary, którymi mogą zostać obciążeni beneficjenci w przypadku nierzetelnego wywiązywania się ze zobowiązań umownych. Celem udzielenia dofinansowania jest każdorazowo osiągnięcie określonych efektów rzeczowych i ekologicznych. Najważniejszym warunkiem ostatecznego uznania umowy za wykonaną jest udokumentowanie osiągnięcia efektów ekologicznych, o czym nieraz zapominają beneficjenci uznając, że wystarczająca jest rzeczowa realizacja zaplanowanych zadań. Tymczasem np. w przypadku budowy sieci kanalizacyjnej warunkiem uznania jej za zakończoną jest podłączenie do niej określonej w umowie liczby mieszkańców, co oznacza, że poza zakresem rzeczowym podlegającym dofinansowaniu beneficjenci muszą dopilnować by właściciele posesji położonych w zasięgu nowej sieci zrealizowali nałożony na nich obowiązek budowy przyłącza kanalizacyjnego.
Czy w dotychczas podpisanych umowach jest jakiś projekt szczególnie wyróżniający się innowacyjnością? Gdzie będzie realizowana największa inwestycja?
Największa dotąd kwota 385 mln zł. przyznana została w II naborze na finansowanie projektu przedłożonego przez Wrocław. W konkursie pierwszym największą kwotę sięgająca 311 milionów otrzymała Warszawa.W obecnej perspektywie raczej nie należy się spodziewać spektakularnych czy innowacyjnych projektów. Te największe i najciekawsze zrealizowano w ramach poprzednich perspektyw finansowych. Każda z nich miała swoje charakterystyczne cechy. Fundusz Spójności i pierwsza perspektywa POIiŚ to uzupełnianie największych braków w systemach gospodarki ściekowej, czyli budowa największych oczyszczalni ścieków na terenie naszego kraju. Druga perspektywa POIiŚ to uzupełnianie braków w systemach zbierania ścieków. W ramach tych działań z sieci kanalizacyjnych mogło skorzystać ponad 800 tysięcy osób.Celem nadrzędnym w obecnej perspektywie jest wypełnienie przez wszystkie aglomeracje wyznaczone na terenie Polski wszystkich wymogów dyrektywy 91/271/EWG. Z tego względu prowadzone działania ukierunkowane mają być w praktyce wyłącznie na uzupełnianie w poszczególnych aglomeracjach ostatnich brakujących elementów, zapewniających wymagany poziom zbierania oraz właściwy stopień oczyszczania ścieków.